صنعت چاپ صنعت پرکاربردی است که قدمت زیادی دارد. در این مطلب قصد داریم به بررسی تاریخچه صنعت چاپ در ایران و جهان بپردازیم. پس تا انتها همراه ما باشید.
آشنایی با صنعت چاپ
صنعت چاپ از گذشت تاکنون هنر پرکاربردی در زندگی بشر بوده است. تاریخ شناسان نیز استفاده از چاپ را در گذشته های دور تأیید نموده اند.
به طور کلی فرآیند چاپ، انتقال محتوا در قالب متن، تصویر، طرح و نقش، اعداد و ارقام می باشد.
واژه چاپ نیز برگرفته از یک لغت قدیمی تر، چهاپ کی، به معنای فشردن سطحی بر روی سطح دیگر می باشد.
برخی نقش و خطوط ایجاد شده بر روی سطوح مختلف را به عنوان چاپ می شناسند.
چاپخانه نیز به کارگاه یا مکانی که در آن خدمات چاپ یا نوشتاری انجام می شود اطلاق می شود.
امروزه چاپخانه ها با دستگاه های پیشرفته انواع خدمات چاپی مانند؛ چاپ تراکت، بنر، کارت ویزیت، بروشور و… را انجام می دهند.
تاریخچه صنعت چاپ در جهان
طبق گفته ها و شواهد موجود تاریخچه ابداع صنعت چاپ در جهان، به قرون وسطی و کشور چین می رسد.
مورخان و نویسندگان زیادی مانند هنری لوکاس معتقدند که چاپ اولین بار در کشور چین ابداع شد و از آنجا راهی اروپا شده است.
قبل از ابداع و رواج صنعت چاپ کتاب ها و متون مختلف به شکل دست نویس تکثیر می شدند.
در امپراطوری های رم و آتن نیز شاهکارهای ادبی خود را به صورت دست نویس منتشر می کرند.
چنین روندی برای نوشتن کتاب و متون مختلف تا قرون وسطی ادامه داشت. از این رو در آن زمان قیمت کتاب ها گران بود و مردم عادی توان تهیه آن را نداشتند.
پیدایش صنعت چاپ در چین
کیمیاگر چینی به نام پیشنگ، در سال 1040 میلادی توانست روشی را برای چاپ کردن ابداع نماید.
پیشنگ با ترکیبی از گل و چسبی مخصوص حروفی را ساخت و در کوره پخت. سپس حروف را بر روی صفحه ای قرار داد و با وسیله ای فلزی آن ها را محکم کرد.
در مرحله بعد مخلوطی از خاکستر، موم و رزین را بر روی حروف میمالید و صفحه زیرین را حرارت می داد.
درنهایت نیز پس از نقش بستن حروف بر روی صفحه زیرین قطعات حروف را با کمی حرارت جدا می کرد. این روش چاپ پیشنگ حروف چینی نام گرفت.
با مطالعه بیشتر تاریخچه صنعت چاپ، در قرن دوازدهم در غرب از قالب های چوبی حکاکی شده برای انجام فرآیند چاپ استفاده می شده است.
تاریخچه چاپ متحرک در جهان
سپس با تحولات و پیشرفت هایی که به وجود آمد در قرن پانزدهم دستگاهی برای چاپ ابداع شد که از جنس فلز ساخته شده بود و به صورت متحرک با سرعت بیشتر کتاب را چاپ می کرد.
یوهانس گوتنبرگ که به عنوان مخترع و پدر صنعت چاپ شناخته می شود اولین کتاب را با استفاده از چاپ متحرک چاپ نمود. این کتاب در سال 1455 تمام شد و به نام انجیل گوتنبرک معروف شد.
سپس در نیمه دوم قرن پانزدهم صنعت جدید چاپ در اروپا گسترش یافت.
به طوری که در دهه 1460 چاپخانه های زیادی در امپراتوری رم راه اندازی شدند. بعد از گذشت چندین سال نیز این صنعت راهی کشورهایی مانند فرانسه، اروپای شرقی، اسپانیا و ایتالیا شد.
در شهر ونیز تا سال 1500 میلادی حدود صد چاپخانه راه اندازی شد و دو میلیون نسخه کتاب به چاپ رسید که این شهر به مرکز چاپ معروف شد.
در آن زمان به دلیل هزینه بالا، دستگاه چاپ فقط برای افراد ثروتمند در دسترس بود.
اختراع چاپ سنگی
در ادامه سیر تکاملی تاریخچه صنعت چاپ 300 سال پس از اختراع دستگاه چاپ گوتنبرگ، چاپ سنگی یا لیتوگرافی توسط آلوئیس زنه فلدر اختراع شد.
در روش لیتوگرافی متن مورد نظر بر روی سنگ حکاکی می شد و قابیلت چاپ حدود 750 صفحه را داشت.
مطالعه پیشنهادی: تاریخچه حک و حکاکی
تاریخچه صنعت چاپ در ایران
ورود صنعت چاپ به ايران به حدود 100 سال پیش باز می گردد که نقطه عطفی در تاریخ کشور است.
برخی شروع تاریخچه صنعت چاپ در ایران را زمان ایلخانان می دانند. اما عده ای دیگر معتقدند یهودیان فارسی زبان زودتر از این زمان به فکر انجام چاپ بوده اند.
طبق شواهد تاریخی اولین کتاب در سال 1638 میلادی در جلفای اصفهان توسط زبور داوو که یک کشیش بود به چاپ رسید. این کتاب به زبان و خط ارمنی در 572 صفحه به چاپ رسیده است .
با مطالعه تاریخچه صنعت چاپ در ایران، این صنعت در زمان قاجار به تحول و شکوفایی خود رسید.
تحول صنعت چاپ و چاپ کتاب و روزنامه در زمان ولیعهدی عباس ميرزا قاجار شروع شد.
با حمایت های عباس میرزا در سال 1233 قمری سید زین العابدین تبریزی توانست در شهر تبریز چاپخانه ای را تأسیس کند. در همان زمان اولین کتاب فارسی با عنوان فتح نامه، اثر میرزا ابوالقاسم قائم مقام فراهانی در سال 1234 به چاپ رسید. این کتاب جنگ میان ایران و روس را روایت می کرد.
پس از 7 سال نیز به دستور فتحعلی شاه، زین العابدین تبریزی به تهران رفت تا چاپخانه ای در آنجا راه اندازی نماید.
تاریخچه صنعت چاپ سنگی نیز در ایران به سال 1240 قمری بر می گردد. اولین کتابی که با چاپ سنگی به چاپ رسید یک قرآن بود که در سال 1248 توسط میرزا اسدالله به چاپ رسید.
چاپ تصویری در ایران نخستین بار در زمان محمد شاه قاجار انجام شد و کتاب مصور لیلی و مجنون در سال 1259 به چاپ رسید.
در زمان تأسیس دارالفنون نیز نیاز به کتب درسی صنعت چاپ را تحت تأثیر قرار داد.
سپس در زمان نهضت مشروطه نیز تیراژ چاپ روزنامه ها بالا رفت و صنعت چاپ در ایران گسترش بیشتری یافت.
